IRCICA Kültürel Miras Konuşmaları’nın 6 Mart 2024’teki “Mirası Korumak: Kültürel Mirasın Güncel Meseleleri” başlıklı çevrimiçi panelinde Bosna-Hersek’ten Dr. Amra Hadzimuhamedović ve BAE, Şarika’dan Dr. Zaki Aslan’ın sunumları yer aldı. Panele çeşitli ülkelerde kültürel mirasın korunması alanında çalışan araştırmacılar da katılarak soru-cevap görüşmelerine katkıda bulundular.
“Geçmişimiz İçin Hangi Gelecek? Bölgesel Bir Bağlamda Kültürel Miras Alanları ve Sanat Eserleri” başlıklı konuşmasında Dr. Zaki Dr Aslan, Şarika’da ICCROM Ofisi Kurucu Direktörü ve çeşitli ülkelerde proje koordinatörü olarak edindiği 21 yıllık birikimine dayanarak, bu dönem zarfında kültürel mirasın korunması alanında gelişen algıları ve uygulamaları anlattı. Orta Doğu ve Körfez bölgelerindeki kültürel miras alanlarından resimler göstererek Irak, Lübnan, Suriye, Ürdün, Yemen gibi çatışma bölgelerindeki tarihî eserlerle ilgili yeniden inşa ve koruma projelerinde yerel şartlara bağlı olarak zaman içinde değişen yaklaşımlardan örnekler verdi, her birinde karşılaşılan meselelere ve bunlarla ilgili çözümlere değindi. Koruma projelerinde, Birleşik Arap Emirliklerinde Şarika şehrinde olduğu gibi modern ve tarihî kısımlar arasındaki dengenin gözetilmesi konusunu ve Katar, Doha’daki gibi arkeolojik zenginliklerin müzeye dönüştürülerek ziyarete açılması uygulamalarını anlattı. Yüzyılımızın başından beri gelişen yaklaşımlardan birinin, koruma amaçları arasına maddî olmayan kültür mirasının da dahil edilmesi olduğunu, bunun ise bu alanlarda yaşamış olanların kimler olduğu, bunları hangi amaçlarla kullanmış oldukları gibi birçok unsuru kapsadığını söyledi. Bu süre içinde meydana gelen başka değişiklikler arasında “restorasyon” kavramından “kentsel gelişme” kavramına, çalışmalarda tek disiplinlilikten çok disiplinliliğe, anıtların onarımından “şehir” kavramının bir parçası olan soyut değerlere geçişlere işaret etti. Dr. Aslan yeniden inşa ve koruma çalışmalarının uluslararası alandaki yönetimine de değindi ve bu kavramların BM Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri çerçevesinde kapsandığını belirtti. Dr. Zaki Aslan Zaki Aslan kültür ve kültürel miras konularında çalışan bir mimar, planlamacı, eğitmen ve danışmandır. ICCROM’un Birleşik Arap Emirlikleri, Şarika’daki Bölgesel Koruma Merkezi’nde 21 yıl boyunca kurucu Direktör olarak görev yapmış, Arap bölgesi için 2003-2011 arasında İtalya, Roma’da ve 2012-2023 arasında BAE, Şarika’da projeler yönetmiş, kültürel mirasın korunması ve yönetimi, ulusal plan ve politikalar, Dünya Mirası, saha çalışmaları (halkla ilişkiler, kapasite geliştirme ve eğitim müfredat düzenleme dahil olmak üzere) alanlarında UNESCO, Avrupa Birliği, Körfez İşbirliği Teşkilatı, British Council, GIZ, USAID ve Suudi Arabistan’a teknik uzmanlık hizmetleri vermiştir.
Dr. Amra Hadžimuhamedović ise “Günümüz İslam Kültür Mirası Uygulamalarında Özgünlük ve Kimlik” konulu sunumunda eserlerin kültürel kimliğinin işareti olarak “özgünlük” kavramını irdeledi ve bu kavramın, ilk defa 1964 Venedik Şartı’nda yer alışından beri geçen sürede geçirdiği anlam değişikliklerini açıkladı. Bu gibi kavramlar başlangıçta sadece maddî anlamlar taşımaktayken, tüm dünyada koruma projelerinin uğradığı değişiklikler sonucunda bunların da değiştiğini anlattı. Örnek olarak, Bosna’da Mostar Köprüsü restorasyonunun toplum tarafından sadece o yapının onarımı bakımından değil, savaşın bir anıtı olarak talep edildiğini söyledi. Konuşmacı farklı anıtların restorasyon projelerinden örnekler verdi ve yeniden inşa projelerinde özgünlük konusunda çoğunlukla, istenen ile yapılabilir olan arasında bir denge sağlamaya çalıştığını belirtti. Bu bakımdan anlamlı bir örneğin birçok bölümü 20. yüzyılda onarılmış olmasına rağmen hâlâ bir 7. yüzyıl eseri oluşunu muhafaza eden Kubbet’üs-Sahre olduğunu söyledi; benzer şekilde Kâbe’nin de birçok kısmının onarılmış olmasına rağmen aynı semavî anlamlı anıt olduğunu vurguladı. Grabar’ın sözleriyle, dedi konuşmacı, “özgünlüğün temsilcisi anıtın kutsallığıdır”; bir yapıyı yıkıp yeniden yapmak onun özgünlüğünü bozmaz. Dr. Amra Hadžimuhamedović, Bosna-Hersek’te Dayton Barış Anlaşması’nın uygulanmasında ve Bosna, Kosova, Filistin ve Irak’ta savaş sonrası yeniden yapılanma çerçevesinde kültürel mirasın ele alınmasında ön planda sorumlu uzman olarak görev yapmıştır. UNESCO, Dünya Bankası, ICOMOS vb. programlarda danışman olarak yer almıştır. Saraybosna Uluslararası Üniversitesinde Mimari Tarihi ve Mimari Koruma dersleri vermiş (2010-2019), ABD, Avrupa ve Arap ülkelerindeki üniversitelerde görev yapmıştır; birçok yayını vardır.
Soru-cevap bölümünde katılımcılardan bazıları ilgili alanlarda yürütmekte oldukları araştırmalardan bahsettiler. Dr. Zaki Aslan bir soruya cevap verirken “toplum müzeleri” kavramına değindi ve arkeolojik sitlerin müze olarak anlamlandırılmasıyla bir “uzlaşma” mekânı oluşacağını, insanların anılarını, kültür miraslarını paylaşacakları ve koruma kavramının aynı zamanda dünya toplumlarıyla bağlantı anlamına geldiği ortamların meydana geleceğini söyledi.
